Wat is GACS en waarom wordt het verplicht?
Een GACS is een systeem dat installaties in gebouwen, zoals verwarming, koeling, ventilatie, verlichting en zonwering slim en automatisch aanstuurt. Het zorgt voor een energiezuiniger, gezonder en veiliger gebouwbeheer, en is rechtstreeks afgeleid van de Europese richtlijn EPBD III.
Hoewel de deadline nadert, blijkt uit marktanalyses dat er nog veel onduidelijkheid is over wat een GACS precies inhoudt, voor wie het geldt en hoe eraan voldaan kan worden.
Voor wie geldt de GACS-verplichting?
De verplichting geldt voor alle utiliteitsgebouwen met een HVAC-installatie vanaf 290 kW. Dat zijn onder andere:
- Kantoor- en overheidsgebouwen
- Gemeentehuizen en zorginstellingen
- Magazijnen en industriële hallen
- Scholen, zwembaden en sporthallen
- Hotels, restaurants en winkelcentra
De eigenaar van het gebouw is eindverantwoordelijk. Huurders kunnen wel betrokken worden in het proces, bijvoorbeeld bij comfortbehoefte of gebruiksinstellingen.
De wettelijke GACS-eisen op hoofdlijnen
De eisen staan beschreven in het Bouwbesluit artikel 2.6 en zijn uitgewerkt in de Europese norm NEN-EN-ISO 52120-1. De RVO heeft deze vertaald naar een praktische checklist voor gebouwen.
De drie hoofdfuncties van een GACS:
- Monitoring
Energieverbruik permanent registreren, analyseren en bijsturen. - Optimalisatie
Prestatie van installaties toetsen, rendementsverliezen opsporen en aanbevelingen geven voor verbetering. - Interoperabiliteit
Samenwerken met verschillende soorten apparaten en systemen (via BACnet, Modbus, KNX e.d.).
GACS vereisten
Belangrijke technische eisen uit deze checklist zijn onder meer:
- Zonegestuurde temperatuurregeling
- Vraaggestuurde verwarming, koeling en ventilatie
- Automatische verlichting en zonwering
- Duidelijke trendrapportage (geen losse metingen, maar analyse + benchmarking)
- Foutdetectie en storingsmeldingen
- Centrale en/of tijdgestuurde setpoints
- Slim energiegebruik met restwarmte en netafstemming
Bekijk hier de officiële RVO-checklist
GSCS-stappenplan: in 6 stappen naar een toekomstbestendig gebouw
De implementatie van een GACS vergt voorbereiding en afstemming tussen afdelingen. Onderstaand GSCS-stappenplan is gebaseerd op het officiële advies in de whitepaper van RVO en marktpartijen.
Stap 1: Voer een nulmeting uit
Inventariseer of uw gebouw al (gedeeltelijk) aan de eisen voldoet. Laat in kaart brengen welke systemen aanwezig zijn, wat de installatietoestand is en of bestaande gebouwbeheersystemen uitbreidbaar zijn.
Stap 2: Breng de energie efficiëntie in kaart
Analyseer waar het pand energie verliest. Denk aan isolatie, ramen, luchtlekken en systeemefficiëntie. Combineer dit met geplande renovaties.
Stap 3: Beoordeel de technische levensduur van installaties
Controleer of systemen (verwarming, airco, ventilatie) aan vervanging toe zijn. Nieuwe installaties zijn vaak al voorbereid op GACS-integratie.
Stap 4: Onderzoek gebruikersbehoeften
Vraag medewerkers naar wensen over binnenklimaat. Denk aan temperatuurregeling per ruimte, ventilatiewensen, verlichting en daglicht.
Stap 5: Neem een onderbouwd besluit
Op basis van nulmeting, gebouwanalyse en gebruikersdata kan een plan worden gemaakt: welke functies heeft het GACS nodig, en welke investeringen zijn efficiënt?
Stap 6: Implementeer het GACS
Laat het systeem aanleggen, testen en inregelen. Verzamel documentatie en stel rapportagefuncties in. Denk aan samenwerking met installateurs, IT en facilitair management.
Brede voordelen van een GACS
Naast juridische naleving levert een goed geïmplementeerd GACS het volgende op:
| Voordeel | Toelichting |
| Lagere energiekosten | Slimme sturing voorkomt verspilling |
| Meer comfort en productiviteit | Beter binnenklimaat leidt tot minder klachten en ziekteverzuim |
| Minder onderhoud en stilstand | Vroegtijdige foutdetectie voorkomt dure uitval |
| Vervallen van keuringen | Geen SCIOS-keuring meer nodig bij GACS-conformiteit |
| Betere data voor rapportages | Handig voor EED, CSRD, ESG en ISO 50001 |
Conclusie: begin vandaag met de voorbereiding
De GACS verplichting 2026 lijkt misschien ver weg, maar het implementatietraject vergt tijd en afstemming. Door nu te starten met een nulmeting en oriëntatie voorkomt u hoge kosten en last minute oplossingen.
Een goed GACS is niet alleen een wettelijke vereiste, maar ook een kans voor kostenbesparing, verduurzaming en comfortverbetering.
📄 Bekijk alle eisen in de officiële checklist van de RVO:
Meer weten of verder verdiepen?
Voor meer informatie over GACS systemen en toepassingen, bekijk deze pagina eens!
